Zajadanie stresu – jak przestać? Przyczyny i sposoby

Jedzenie jest dla wielu osób jedną z większych, a jednocześnie łatwo dostępnych przyjemności. Szczególnie współcześnie, kiedy w większych marketach można dostać smakołyki z różnych zakątków świata. Sięganie po rozmaite smaki jest niezwykle proste. Ponadto dobre skojarzenia z jedzeniem mają podłoże jeszcze we wczesnym dzieciństwie, kiedy bycie karmionym przez matkę oznaczało bliskość, bezpieczeństwo, opiekuńczość.
W dorosłym życiu, kiedy stres w pracy oraz innych codziennych sytuacjach stale daje się we znaki, każdy próbuje sobie radzić z nim na swój sposób. Jednym idzie to lepiej – „przekuwają” nerwy na twórcze działania, uprawiają sport czy inne formy aktywności. Niektórzy jednak nie potrafią walczyć ze stresem w ten sposób i uciekają przed nim, sięgając po używki (alkohol, papierosy) lub właśnie jedzenie. Dzieje się tam m.in. dlatego, że w trudnych chwilach ludzka psychika przeżywa pewien „regres”, a umysł przestaje reagować na bodźce racjonalnie, tylko powraca do pierwotnych instynktów.

Zajadanie stresu bywa reakcją organizmu na zaburzenia gospodarki hormonalnej, jakie dokonują się pod wpływem trudnych, nerwowych sytuacji. Produkcja niektórych hormonów znacząco wzrasta, a to wywołuje odruch kompulsywnego jedzenia. Jednym z nich jest kortyzol (nazywany hormonem stresu), który zwiększa apetyt, szczególnie na tłuszcze i węglowodany.

Sama czynność jedzenie w pewien sposób też pomaga rozładować napięcie, będąc pod tym względem podobną do palenia papierosów. Zajmuje ręce, pozwala odwrócić uwagę od problemów, skupić się na czymś przyjemnym.

Czym zajadany jest stres?

Objawy stresu może być kompulsywne podjadanie. Jak już zostało wspomniane, hormony stresu wydzielane nadmiernie przed organizm w trudnych sytuacjach zwiększają apetyt przede wszystkim na węglowodany i tłuszcze.
Dlaczego pod wpływem nerwów większość ludzi sięga właśnie po słodkie i wysokokaloryczne produkty? Po pierwsze dlatego, że dla wielu są one najsmaczniejsze, zatem spożywanie ich niesie ze sobą najwięcej przyjemności i tym samym najlepiej redukuje stres.
Druga przyczyna natomiast znów wiąże się z pierwotnymi instynktami człowieka – produkty najbardziej kaloryczne najskuteczniej pomagają organizmowi przetrwać. Jest jeszcze trzecia – człowiek zdenerwowany nie ma ochoty szykować wyszukanych potraw, ale przeważnie w pośpiechu chwyta to, co jest szybko i łatwo dostępne.
Sposoby na stres, które mogą skutecznie zastąpić nałogowe podjadanie to:
Wszystkie te przyczyny sprawiają, że w sytuacjach stresowych najczęściej sięga się po:

• fast foody – frytki, hamburgery itp.,
• słone przekąski – orzeszki, chipsy, paluszki, krakersy itd. (ich podjadanie jako czynność pomaga rozładować napięcie, odwraca uwagę od problemów),
• słodycze – czekolada, cukierki, batoniki, ciasteczka.

Jak nie zajadać stresu?

Jedzenie emocjonalne jest zgubne w skutkach, a ich pierwsze objawy (przede wszystkim wzrost masy ciała) dość szybko dają się we znaki, dlatego wielu pacjentów pyta, jak sobie radzić z zajadaniem stresu.

Przede wszystkim, jak przy wszelkich uzależnieniach i zachowaniach kompulsywnych, należy zdać sobie z nich sprawę. Jeśli ktoś nie widzi problemu, nie ma możliwości, aby podjął z nim jakąkolwiek walkę. Dlatego, zanim sięgnie się po kaloryczną przekąskę pomiędzy głównymi posiłkami, warto zadać sobie pytanie, po co się to robi? Czy z powodu głodu, czy może przyczyna leży po stronie emocji? Jeśli jedzenie jest formą rekompensaty w sytuacjach trudnych lub nagrodą pocieszenia po poniesionej porażce, warto poszukać innych sposobów na odreagowanie.

Sposoby na stres, które mogą skutecznie zastąpić nałogowe podjadanie to:

• aktywność fizyczna,
• ćwiczenia relaksacyjne,
• spacer,
• kolorowanki antystresowe,
• słuchanie muzyki.

Metod na trzymanie nerwów w ryzach jest bardzo wiele i dlatego każdy powinien znaleźć tę, która dla niego będzie skuteczna, pozwoli mu odwrócić jego uwagę od czynnika stresogennego i zająć czymś myśli.
Jak przestać zajadać stres, gdy ktoś już przyzwyczajony jest do tej szkodliwej praktyki? Przede wszystkim należy zadbać o to, by utrudnić sobie dostęp do niezdrowych, kalorycznych przekąsek. Często jest tak, że pod wpływem stresu człowiek sięga po nie, zanim zdąży zastanowić się nad przyczyną swojego postępowania i poczynić nad tym jakąkolwiek refleksję. Można walczyć z tym, nie kupując przekąsek i nie robiąc ich zapasów „pod ręką”. Trudniejszy dostęp wydłuża czas sięgania po przekąskę, dając chwilę na zastanowienie i ewentualne zastąpienie jej np. ćwiczeniami.

Skutki zajadania stresu

Sięganie po jedzenie w sytuacjach stresowych odbija się negatywnie na ogólnej kondycji człowieka – zarówno jego zdrowiu fizycznym, jak i psychicznym. Pozwalanie sobie na częste wysokokaloryczne przekąski w linii prostej prowadzi przede wszystkim do niekontrolowanego wzrostu masy ciała, a w rezultacie do nadwagi, a niekiedy nawet do otyłości. To z kolei często odbija się na psychice – spada poczucie własnej wartości, rośnie frustracja i zamyka się błędne koło, ponieważ pod wpływem złych emocji człowiek coraz więcej je. Negatywne skutki stresu i jego zajadania mogą więc same się potęgować. Dla wielu osób wiąże się to również z poczuciem porażki, słabości i wyrzutami sumienia.

Nadwaga i otyłość prowadzą natomiast niekiedy do poważnych powikłań natury fizycznej i wielu chorób – przede wszystkim dysfunkcji układu krążenia oraz cukrzycę. Biorąc pod uwagę fakt, że stres najczęściej zajadany jest słodyczami i produktami tłustymi, może przyczynić się to do wzrostu poziomu cholesterolu, co rzutuje na kondycję naczyń krwionośnych oraz mięśnia sercowego.

Niezdrowa dieta może prowadzić również do pogorszenia stanu układu nerwowego, co dodatkowo czyni człowieka mniej odpornym na stres. Dlatego układ ten trzeba codziennie wspierać, np.:

• stosując właściwą dietę,
• dbając o systematyczną aktywność fizyczną,
• dbając o higienę snu,
• regularnie odpoczywając,
• w razie potrzeby – suplementując środki wspierające jego prawidłową pracę.

Powiązane artykuły:

Napięcie nerwowe – jak ukoić skołatane nerwy? >>

Joga na stres – czy pomaga? Ćwiczenia >>

Home office z dziećmi – co zrobić żeby nie zwariować? >>

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: lekarz Anna Lewandowska