Kozłek lekarski (waleriana) – właściwości i działanie

Jak wygląda kozłek lekarski?

Kozłek lekarski (zwany również walerianą) to bylina wieloletnia z rodziny kozłkowatych. Występuje w Europie, Azji oraz Ameryce Północnej. W środowisku naturalnym rośnie w miejscach wilgotnych – na mokradłach, torfowiskach i w zaroślach, jednak jako surowiec wykorzystywany w farmacji i kosmetyce (np. w przemyśle perfumeryjnym) pochodzi z upraw.

Z wyglądu kozłek jest dość niepozorny – to roślinach dorastająca do wysokości 2 m, o nierozgałęzionej łodydze, która jest pusta w środku. U dołu łodyga posiada drobne włoski, na górze natomiast jest naga. Kwiatostan tworzą drobne kwiaty zebrane w szczytowe lub kątowe baldaszki o barwie białej lub bladoróżowej, wspierane przysadkami. W okresie owocowania kwiatostany większości gatunków kozłka przekształcają się w puch.

Ziele posiada liście odziomkowe, czyli wyrastające z podziemnej części łodygi, oraz łodygowe. Mają one pierzasty kształt, i rosną naprzeciwlegle oraz są owłosione od spodu.

Nasiona kozłka lekarskiego znajdują się w jego owocach – jednonasiennych niełupkach o podłużnym,  jajowatym kształcie, zaopatrzonych w lotne włoski.

Do celów medycznych wykorzystuje się podziemne części kozłka – korzeń i kłącze. Zbiera się je późną jesienią, w drugim roku wegetacji rośliny. Kłącza są dość potężne, zakończone licznymi, drobniutkimi korzeniami

Właściwości kozłka lekarskiego

Korzeń kozłka lekarskiego oraz jego kłącza zawierają składniki aktywne, którym zawdzięcza swoje działanie.

Działanie kozłka lekarskiego

Działanie kozłka lekarskiego znane jest ludziom od dwóch tysięcy lat. Wyciąg z tej rośliny od wieków stosowany był w celach uspokajających i nasennych. Na czym polega jego działanie? Opisane składniki aktywne wykazują właściwości sedatywne.

Co to znaczy? Sedacja jest zmniejszaniem aktywności mózgu i całego ośrodkowego układu nerwowego poprzez wpływanie na przewodnictwo zakończeń nerwowych. Innymi słowy, działanie sedatywne to po prostu działanie uspokajające i nasenne. To właśnie dzięki niemu zażywanie kozłka lekarskiego pomaga wyciszyć organizm oraz wspiera go np. w sytuacjach o wysokim napięciu emocjonalnym czy przy utrudnionym zasypianiu, ograniczając w pewnym stopniu ilość docierających z zewnątrz bodźców.

Ponieważ wyciąg z kozłka lekarskiego nie wykazuje właściwości uzależniających, może być bezpiecznie stosowany w stanach napięcia nerwowego, w okresach wzmożonego stresu lub przy problemach z tzw. higieną snu (jego głębokością, spokojem, regularnością) niewywołaną poważniejszym stanem chorobowym.

Zastosowanie kozłka lekarskiego

Kozłek lekarski może być stosowany w różnych formach w celu łagodzenia stanów niepokoju nerwowego i ułatwiania zasypiania.

Aby osiągnąć pożądany efekt, wyciąg z kozłka należy odpowiednio dawkować. Zbyt mała dawka może nie przynieść zadowalających rezultatów, natomiast zbyt duża może powodować uczucie ospałości czy otumanienia. Żeby osiągnąć jak najwięcej korzyści ze stosowania kozłka lekarskiego, należy przyjmować go regularnie przez minimum kilka/kilkanaście dni. Dopiero po takim okresie stosowania można zaobserwować najlepsze efekty terapii.

Przed zastosowaniem preparatu trzeba więc zapoznać się z zaleceniami producenta. Środki ziołowe mogą różnić się zawartością składników aktywnych i tym samym ich dawkowanie może być inne.

Warto również zapoznać się z dokładnym działaniem danego preparatu, ponieważ niektóre tabletki lub syropy zalecane są do stosowania na noc (co wynika z zawartości substancji towarzyszących) celem ułatwienia zasypiania, inne – łagodzące stany napięcia nerwowego np. wywołanego stresem – przyjmuje się w dzień.

Powiązane artykuły:

Męczennica (passiflora) – właściwości >>

Szyszki chmielu – działanie i zastosowanie >>

Melisa lekarska – działanie i zastosowanie >>

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: mgr farm. Wojciech Ziółkowski